Ułan Ude

Ułan Ude
Улан-Удэ
	; Główny plac miasta z widoczną głową Lenina
Herb	Flaga
Państwo	Rosja
Republika	Buriacja
Mer	Igor Szutienkow
Powierzchnia	377 km²
Wysokość	530 m n.p.m.
Populacja (2020); • liczba ludności	; 439 128
Nr kierunkowy	(+7) 3012
Kod pocztowy	670000
Tablice rejestracyjne	03
	Położenie na mapie Buriacji Ułan Ude
	Położenie na mapie Rosji Ułan Ude
	51°50′N 107°37′E/51,833333 107,616667
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Czuma Ewenków prezentowana w Muzeum Etnograficznym Kultury i Życia Narodów Zabajkala w Ułan Ude

Ułan Ude (ros. Улан-Удэ, bur. Улаан Үдэ, Ulaan Ùdè, daw. Wierchnieudyńsk) – miasto w Rosji, stolica Buriacji, położone przy ujściu rzeki Udy do Selengi, trzecie co do wielkości miasto wschodniej Syberii – 439 128 mieszkańców (2020). Znajduje się ono ok. 130 km na wschód od jeziora Bajkał, między górami Chamar-Daban i Ułan-Burgasy.

Położone 4400 km na wschód od Moskwy, 430 km na północ od Ułan Bator i ok. 130 km od jeziora Bajkał.

Obecną nazwę miasto otrzymało 27 lipca 1934 r., wcześniej nosiło nazwę Wierchnieudińsk.

Historia

Miasto zostało założone w 1666 przez rosyjskich Kozaków jako zimowisko Udińsk. Od 1689 było ono twierdzą Wierchnieudińską. W 1690 Wierchnieudińsk otrzymał prawa miejskie. W XVII wieku stanowił on ośrodek wojskowy i administracyjny.

Dzięki położeniu geograficznemu szybko stało się ono centrum handlowym łączącym Rosję, Chiny i Mongolię. Do dzisiaj zachowały się w centrum stare obiekty handlowe, rzeźbione w drewnie i kamieniu, przykład rosyjskiego klasycyzmu. W 1878 miasto niemal doszczętnie spłonęło, po czym zostało odbudowane. W mieście można znaleźć przykłady współistnienia obok siebie lamaizmu (Dacan Iwołgiński) i rosyjskiej cerkwi prawosławnej (katedra).

Gdy pojawiły się informacje na temat budowy Kolei Transsyberyjskiej, Rada Miejska postanowiła rozpocząć działania zmierzające do przeprowadzenia trasy przez Wierchnieudińsk. Stwierdzono, że jeżeli tak się nie stanie, miasto runie i przemieni się w żałosną, zapadłą wioskę. 15 sierpnia 1899 do miasta przyjechał pierwszy pociąg. Władze Wierchnieudińska poprosiły jego mieszkańców, aby z tej okazji wywiesili flagi państwowe, a wieczorem zapalili przed domami lampy naftowe.

W 1923 roku miasto zostało stolicą Buriacko-Mongolskiej ASRR. Od 1938 mieściła się tu centrala obozu Jużłag, wchodzącego w skład systemu gułagów. W latach 1958–1992 miasto było stolicą Buriackiej ASRR.

Współcześnie Ułan Ude jest węzłem transportowym Kolei Transsyberyjskiej, ośrodkiem kulturalnym i ekonomicznym. Według danych z 2012 roku miasto liczy 411 646 mieszkańców^[3]. Miasto jest siedzibą prawosławnej eparchii ułan-udeńskiej.

Nauka

W Ułan Ude mieści się Buriackie Centrum Naukowe Syberyjskiego Oddziału Rosyjskiej Akademii Nauk. W mieście znajduje się również oddział irkuckiej wyższej szkoły ministerstwa spraw wewnętrznych, Akademia Rolnicza, Uniwersytet, filia nowosybirskiej Wyższej Szkoły Ekonomii i Prawa, filia Wyższej Szkoły Telekomunikacji i Informatyki, Akademia Kultury i Sztuki, Politechnika. Buriacka Szkoła Choreografii^[4].

Gospodarka

W Ułan Ude znajduje się przystań rzeczna, węzeł kolejowy, drogowy, sieć tramwajowa i port lotniczy.

Wśród występujących gałęzi przemysłu można wymienić branże: maszynową, metalową, precyzyjną, elektroniczną, spożywczą (mięsna, mleczarska), lekką (wełniana), drzewną i materiałów budowlanych. Znajduje się tam także huta szkła oraz zakłady lotnicze.

Transport

Kultura

Muzea

Muzeum Sztuki im. Sampiłowa – wystawione są tam zbiory malarstwa i tradycyjnego rzemiosła buriackiego oraz eksponaty sztuki buddyjskiej.
Muzeum Przyrodnicze – prezentowana jest tam fauna i flora Buriacji oraz historia geologiczna Bajkału i okolic.
Muzeum Historii Buriacji – eksponowane są tam przedmioty związane z historią, religią i kulturą Przybajkala, dzieła sztuki Indii, Nepalu, Tajlandii, Chin i Japonii. Do unikatowych eksponatów należy m.in. „Atlas medycyny tybetańskiej”.
Muzeum Geologiczne.
Muzeum Buriackiego Centrum Naukowego – prezentowane są tam kolekcje mineralogiczne, botaniczne, archeologiczne i etnograficzne.
Muzeum Literatury.
Muzeum Etnograficzne Kultury i Życia Narodów Zabajkala – otwarte w 1973 r., położone na północnych peryferiach Ułan Ude. Znajduje się tam siedem kompleksów, przedstawiających architekturę i warunki życia ludności autochtonicznej i napływowej.
- kompleks ewenkijski – przedstawia koczowiska Ewenków, m.in.: czumy i zagrodę dla reniferów;
- kompleks Buriatów przedbajkalskich – przedstawia tradycyjne ośmiościenne domy buriackie pochodzące z XIX w., trzy domy (siedziby zimowe) z zabudowaniami gospodarczymi oraz zagrodę dla bydła;
- kompleks Buriatów zabajkalskich – prezentowana jest tam m.in. zimowa siedziba zamożnego Buriata, drewniana czterościenna jurta, spichlerz, wojłokowe jurty koczowników, a także dugan z dacanu położonego koło Gusinooziorska;
- kompleks staroruski – przedstawia siedzibę atamana kozackiego, m.in. dom, stajnię, powozownię, spichlerz, a także lokum ubogiego chłopa;
- kompleks staroobrzędowców – wiejska ulica zabudowana domostwami różniącymi się między sobą wielkością i wyglądem (zależne jest to od statusu materialnego gospodarza) oraz kaplica bezpopowców;
- kompleks miejski – przedstawia warunki życia w Wierchnieudińsku z okresu XIX wieku, m.in. domy bogato zdobione i drewniana cerkiew;
- kompleks archeologiczny – eksponaty związane m.in. z życiem człowieka pierwotnego z epoki brązu, Hunów oraz ludów tureckich.

Teatry

Buriacki Teatr Opery i Baletu;
Teatr im. Ch. Namsarajewa;
Teatr im. A. Bestużewa;
Teatr lalkowy;
Filharmonia.

Ważniejsze miejsca i zabytki

Zabytki architektoniczne

Sobór Ikony Matki Bożej „Hodigitria” – powstały w latach 1741–1785, najstarszy murowany budynek na terenie Buriacji.
Cerkiew Świętej Trójcy – powstała w 1809.
Pomnik-Głowa Włodzimierza Lenina – największy tego typu monument na świecie.

Sport

Sielenga Ułan Ude – klub piłkarski.

Miasta partnerskie

Wojsko

W mieście stacjonuje 11 Gwardyjska Samodzielna Brygada Desantowo-Szturmowa^[5].

Galeria

Panorama miasta z Nowej Komuszki

Przypisy

↑ Шутенков Игорь Юрьевич [online] [dostęp 2021-04-19] (ros.).
↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года [online] [dostęp 2021-04-18] [zarchiwizowane z adresu 2020-08-22] (ros.).
↑ Minfinrb.ru: Расчет дотаций 2013. [dostęp 2013-03-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (ros.).
↑ Abrosimow 2009 ↓.
↑ Министерство обороны Российской Федерации (Минобороны России) Воздушно-десантные войска. [dostęp 2021-01-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-01-18)].

Bibliografia

Szlak Transsyberyjski. Moskwa – Bajkał – Mongolia – Pekin, MałgorzataM. Gawełda, TomaszT. Ostrowski (red.), Kraków: Bezdroża, 2002, ISBN 83-913283-8-4, OCLC 749431365 .
Wielka Encyklopedia PWN, Warszawa 2005, t. 28, s. 284, ISBN 83-01-13357-0 t. 1–30, ISBN 83-01-13443-7 t. 5
Igor Abrosimow: Советская Россия: 1917–1991 – государство, политика, экономика, наука, культура, литература, искусство. proza.ru, 2009.

Linki zewnętrzne

Archiwalna strona miasta
TPC 1:500,000 – interaktywna mapa. geoengine.nima.mil. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-27)].
Zdjęcie satelitarne z Google Maps
Zdjęcia miasta

[1] Шутенков Игорь Юрьевич [online] [dostęp 2021-04-19] (ros.).

[2] Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года [online] [dostęp 2021-04-18] [zarchiwizowane z adresu 2020-08-22] (ros.).

[Ulan1-3] Minfinrb.ru: Расчет дотаций 2013. [dostęp 2013-03-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (ros.).

[CITEREFAbrosimow2009-4] Abrosimow 2009 ↓.

[5] Министерство обороны Российской Федерации (Минобороны России) Воздушно-десантные войска. [dostęp 2021-01-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-01-18)].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Stolica	Ułan Ude
Miasta	Babuszkin Gusinooziorsk Kiachta Siewierobajkalsk Zakamiensk
Rejony	barguziński bauntowski biczurski choriński dżydiński iwołgiński jerawniński kabański kiachtyński kiżyngiński kurumkański muchorszybirski mujski okiński pribajkalski sielengiński siewierobajkalski tarbagatajski tunkiński zaigrajewski zakamieński